Mesleksel Beceri Eğitimi

Mesleksel Beceri Eğitimi (MBE), tıp fakültesi öğrencilerine meslek hayatları boyunca kullanacakları muayene ve basit girişimlerle ilgili temel becerileri kazandırmayı amaçlar. Kan basıncı ölçmek, nabız bakmak, el yıkamak, steril eldiven giymek gibi işlemler yanında; damar veya kas içine enjeksiyon yapmak, mide tüpü, idrar sondası takmak, dikiş atmak gibi, karmaşık ve ağrılı olabilen işlemleri de kapsar. Çocuk ve yetişkinde kalp masajı ve suni solunum yaptırabilme becerisi ise, hayat kurtarıcı girişimler olarak listede en önemli yeri alır ve tıp fakültesi öğrenim süresi boyunca, hem MBE kapsamında, hem farklı kliniklerin stajlarına tekrarlanarak işlenir.

Bütün bu işlemlerin, basamaklar halinde akış şemaları düzenlenir. Önce teorik olarak anlatılır. Sonra laboratuvar ortamında, uygun hazırlanmış maketler üzerinde deneme yapılarak beceri kazanılır.

Tıbbın konusu insan olduğundan, kullanılan malzemelerin özellikleri artar; işlemlerde hassasiyet gerekir. Öğrenciler eldiven, enjektör gibi malzemelerle daha önce karşılaştıklarını, kolaylıkla baş edebileceklerini düşünürler. Ama çoğu enjektör iğne ucunun eğimli kesildiğini bilmez. İşlem yaparken bu eğimin yönü doğru şekilde tutulmazsa, işlem başarısız veya çok ağrılı olabilir.

Hassasiyet göstermek bazen, aslında çoğu zaman güç uygulamaktan daha önemli olur. Örneğin entübasyon tüpü hastanın soluk borusuna sağ elle (uygulayıcının baskın olarak kullandığı elle) yönlendirilir.

Bazı şeyleri zaten bildiğimizi düşünürüz ve ayrı bir eğitime gerek olmadığını varsayarız. Örneğin el yıkamak günlük rutinimizin parçası olsa da, parmak uçları ve el sırtı iyi şekilde temizlenmez ve mikrop barındırabilir. Hastane ortamında çeşitli dirençli mikroorganizmaların gelişebildiğini biliyoruz. Bazı hastaların bağışıklık sisteminin zayıf olduğunu da biliyoruz. Uygun şekilde el yıkamak hem kendi sağlığımızı korumak, hem de hastalarımıza zarar vermemek için almamız gereken basit bir önlemdir. Bunun yanında hastane dışındaki sosyal ortamımıza hastane mikroorganizmalarını taşımamak için de doğru el yıkama alışkanlığı kazanmak etkili bir yöntemdir.

Sir William Osler'in dediği gibi "tıp hasta başında öğrenilir". Ancak girişimlerin önce maketler kullanılarak denenmesi, belli seviyede beceri kazanıldıktan sonra hasta ile karşılaşılması; hastaya ve insana saygı göstermenin bir parçasıdır.

Öğrencilerden, laboratuvar ortamında da kullandıkları maketler ‘sanki hasta bireylermiş gibi’ işlem yapmaları beklenir. Yapılacak işlem hakkında bilgi vermek, sterilite ve analjezi gibi işlem basamaklarını hatırlamak, malzemeleri ve maketleri doğru şekilde kullanmak ve işlem sonrasında atıkları doğru imha etmek de, Mesleksel Beceri Eğitiminin parçalarıdır.

Bu bir beceri eğitimi, yani aslında eğitim ve öğretim çalışmasıdır. Tıp fakültesi öğrencilerinin yetişkin olduğunu varsayıyoruz. Yetişkin eğitiminde, bireylerin kendilerinin öğrenmek için istek duyması ve çaba göstermesi beklenir. Tıp fakültesi öğrencileri, meslek hayatlarında neyle karşılaşacaklarını, neyi öğrenmeye ihtiyaçları oluğun tahmin edemeyebilir. Ama bunun için bazı kılavuzları kullanabilirler. Ülkemizin sağlık istatistikleri biliniyor ve tıp fakültelerinden bunlara yönelik eğitim programları hazırlayıp uygulamaları bekleniyor. Bu belgeye “Mezuniyet Öncesi Tıp Eğitimi Ulusal Çekirdek Eğitim Programı - 2020” başlığı ile kolayca ulaşılabilir.

Mezuniyet Öncesi Tıp Eğitimi Ulusal Çekirdek Eğitim Programı - 2020'de, hastayı muayene etme ve girişimler Temel Hekimlik Uygulamaları Listesinde sıralanır. Girişimlerin hangi beceri düzeyinde yapılması gerektiği tablodaki şekilde derecelendirilmiştir. Örneğin MBE’de yerini alan El Yıkama, bir hekim tarafından 4 düzeyinde bilinmesi ve uygulanması gereken bir temel hekimlik uygulamasıdır.

Öğrenme Düzeyi	Açıklama
1	Uygulamanın nasıl yapıldığını bilir ve sonuçlarını hasta ve/veya yakınlarına açıklar.
2	Acil bir durumda kılavuz / yönergeye uygun biçimde uygulamayı yapar.
3	Karmaşık olmayan, sık görülen, durumlarda / olgularda uygulamayı* yapar.
4	Karmaşık durumlar / olgular da dahil uygulamayı* yapar.
* Ön değerlendirmeyi / değerlendirmeyi yapar, gerekli planları oluşturur, uygular ve süreç ve sonuçlarıyla ilgili hasta ve yakınlarını / toplumu bilgilendirir.

Kendi tıp fakültesi öğrenciliğimde entübasyon maketleri ve laringoskopla ilk karşılaştığımda nasıl bocaladığımı, hatta endişelenidiğimi hatırlıyorum. Hasta muayene etme, eldiven giyme, dikiş atma ve daha pek çok beceriyi stajlar esnasında asistan abla ve abilerimizden öğrendik. Doğum yaptırma, epizyotomi dikme, enjeksiyon yapma ve damar yolu açma işlemlerini ebe ve hemşire abla ve arkadaşlarımdan öğrendim.

İyi ki öğrenmişim😊