NAZOGASTRİK SONDA TAKMA VE MİDE YIKAMA

Bu yazı tıp fakültesi öğrencileri ve sağlık profesyonelleriyle bilgi paylaşımı için hazırlanmıştır.

Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza / bir sağlık kuruluşuna başvurunuz.

 

Mezuniyet Öncesi Tıp Eğitimi Ulusal Çekirdek Eğitim Programı - 2014’te “Nazogastrik sonda uygulayabilme” ve “Mide yıkayabilme” becerilerinin öğrenme düzeyi 3 olarak belirlenmiştir; bir tıp doktorundan karmaşık olmayan, sık görülen, durumlarda / olgularda uygulamayı yapması beklenir.

Burun yoluyla gastrik tüp yerleştirme işlemi sık kullanılan bir uygulamadır. Hasta için ağrılı ve rahatsız edici olabilir. Hastayla kooperasyon ve yeterli lokal anestezi sağlanmalıdır.

Endikasyonlar

• Gastrik içeriğin alınması
• GİS kanama
• Tanı ve takip
• Endoskopi öncesi
• Gastrik içeriğin incelenmesi için
• Travmada GİS yaralanmayı tanımak için
• Şiddetli ve tehlikeli kusmalar
• Paralitik ileus
• İntestinel obstrüksiyon
• Gastrik dilatasyon
• Cerrahi veya DPL öncesi mideyi dekomprese etmek için
• İntoksikasyonlarda ilk 1-2 saatte
• Entübe hastayı pulmoner aspirasyondan korumak için
• Sindirim sistemi ile ilgili radyolojik incelemeler yapmak için
• Perforasyonu değerlendirmek
• Hiatal herniyi saptamak
• Hastayı beslemek için
• İlaç uygulaması için
• Tüm bağırsak yıkaması gereken hastalarda

Kontrendikasyonlar

• Kesin kontrendikasyonlar
• Kribriform kemik yaralanmasını içeren yüz kemikleri kırığı
• Yeni geçirilmiş burun cerrahisi
• Göreceli kontrendikasyonlar
• Ağır koagülopati
• Özofagus varisleri veya darlığı
• Yeni geçirilmiş özofagus varis bant işlemi
• Alkali alımına bağlı özofagial striktürü
• Özellikle yeniyse

Kullanılan Malzemeler

Flaster (sondayı sabitlemek için), steril kayganlaştırıcı jel (su bazlı), topikal anestezik sprey (xylocain sprey vb.), disposable böbrek küvet (kusmaya karşı), hastanın üzeri için plastik örtü, dil basacağı, ışık kaynağı, stetoskop, enjektör (10 ml, 50 ml), McGill pens, işlem sırasında kullanılacak solüsyon ya da disposable irigasyon takımı, hastanın içmesi için bir bardak su, drenaj için plastik torba, mide içeriğinden numune almak için küçük şişe, işleme uygun sonda.

Uygulayıcı sekresyonlardan korunmak için eldiven, maske, önlük, koruyucu gözlük kullanmalıdır.

Nazogastrik sondalar

• Bir, iki, üç lümenli olabilir
• Levin (bir lümenli)
• Salem sump (iki lümenli)
• Sangstaken Blackmore (üç lümenli)
• Feeding tüpler

Tek lümenli olanlar daha çok drenaj için kullanılır. 6-20 French. İkişer ikişer artar. Numara arttıkça sondanın kalınlığı da artar. Sondanın konnektörü (ucu) numarasına göre renklendirilmiştir. Yetişkinlerde 16-18 Fr kullanılır.

Çocuklarda uygun boy [(Yaş / 2) + 8] formülüyle hesaplanır.

Uygulama

• Hastaya işlem açıklanır, onay alınır
• Hasta oturur veya yarı oturur pozisyona getirilir. (Entübe ise supin pozisyon)
• Hastanın üzeri örtülür
• Eline küvet verilir
• Burun deliklerinin açıklığı kontrol edilir. (Diğeri kapatılarak koklama). Burun deliklerine bakarak septal deviasyon araştırılır.
• İşlemden 3-5 dakika önce vazokonstriktör ve anestezik ajan (10 ml %2 lidokain) uygulanır
• Her iki burun deliği
• Nazofarinks
• Orofarinks
• Bilinci açık hastanın eline bir bardak su verilir.
• Ölçü alınır.
• Tüp ksifoid altından kulak kepçesinin arkasında, oradan burun deliğine getirilir. (Yetişkinde yaklaşık 55-65 cm)
• Tüpün uç 15 cm’ine kayganlaştırıcı sürülür. Suda eriyen ürün kullanılır.
• Sondanın geri kalanı ele dolanarak tutulur.
• Burun deliğinden içeri doğru (Burun tabanına paralel olarak) gönderilir.
• Direnç varsa diğer burun deliği denenir
• Nazofarinkse gelince (yaklaşık 10-20 cm) durulur ve hastayla kooperasyon kurulur.
• Bir yudum su içmesi istenir.
• Başı öne eğmek yararlı olabilir.
• Derin nefes alıp tutması istenebilir
• Tüp ağızda veya farinkste halka yapabilir. Tüpü buzlu su içinde soğutmak bunu engellemede yararlı olabilir.
• Tüpü 180 derece çevirerek ilerletmek özofagusa yönlenmesini kolaylaştırabilir
• Özofagusa ulaşınca olabildiğince hızlı ilerletilir. Yavaş ilerletmek daha fazla öğürmeye neden olur.
• Ajitasyon, öksürük, ses değişikliği, solunum sıkıntısı gelişirse tüp hemen geri çekilir.
• Ölçülen uzunluğa ulaşınca doğrulama yapılır.
• Mide içeriğinin gelmesi
• Gelen sıvının pH ölçümü <4
• 10-50 cc hava gönderme ve epigastriumun oskültasyonu
• Radyolojik doğrulama
• Tüp sabitlenir
• Buruna
• Hastanın giysisine
• Eldivenler çıkarılır ve eller yıkanır.
• Yapılan işlem kaydedilir. 

Entübe hastada

• Tüp orofarinkse gelince laringoskopi yapılır
• McGill forsepsle tutarak tüp ilerletilir. Elle de ilerletilebilir
• Gerekirse entübasyon tüpünün balonu indirilir, Ng tüp ilerletilip yeri doğrulandıktan sonra tekrar şişirilir

Nazogastik sonda uygulama komplikasyonları

• Nazal, farengeal ve larengeal yaralanma, (epistaksis vs)
• Trakeobronşiyal entübasyon ile pnömotoraks, hemoraji, atelektazi, aspirasyon pnömonisi,
• Özofagus, mide perforasyonu,
• Özofageal varis veya divertikül rüptürü (nadir)
• Sinüs obstrüksiyonu,
• Entübe veya bilinçsiz hastada AC yerleşimi
• Kafa tabanı kırıklarında intrakraniyal yerleşim

Orogastrik uygulama

• İntoksikasyonlarda büyük tüp kullanılacağından
• Sangstaken Blackmore tüpü
• Ağır koagülopati varsa
• Kafa kaide kırığı varsa
• Nazogastrik uygulama başarılamıyorsa

MİDE YIKAMA

İntoksikasyonlarda

Orogastrik lavaj küçük hapların ve hap parçalarının uzaklaştırılmasında, toksisite durumunun daha hızlı düzeltilmesinde yapılan çalışmalara göre %35-56 oranında yarar sağlamaktadır. Toksik maddenin alımından sonra geçen zaman uzadıkça yıkamanın etkinliği azalır. Enterohepatik dolaşıma giren bazı ilaçlar için gecikerek de olsa mide yıkaması önerilir. 

Kontrendikasyonları:

• İçilen hap eğer tüpün deliğinden daha büyükse,
• Toksik olamayan ajansa,
• Hayatı tehdit edici düzeyde değilse,
• Kostik alımsa,
• Hava yolu bütünlüğü sağlanamayan hastalarda,
• Alınan ajan GİS trakt yoluyla pulmoner komplikasyon yapabilecek ajansa,
• İlk 2 saati geçtiyse.

Uygulama

• Nazogastrik veya orogastrik tüp takma işlemi uygulanır (daha kalın tüpler; 32-40 Fr uygulanır)
• İlk önce serbest drenaja bırakılarak mide içeriğinin gelmesi beklenir. Düşük basınçla (40 mmHg aşmayacak şekilde) aralıklı aspirasyon yapılabilir. Adli olgularda mide içeriğinden örnek alınacaksa bu aşamada uygun tüplere alınmalıdır.
• Lavaj oda sıcaklığındaki su ile yapılmalı ve atık su temizlenmelidir. 250-300 ml verilir, drenaja bırakılır. 2 litre veya berrak gelene kadar tekrarlanır.
• Sıvının geri gelmesi için tüpün ucu hastadan aşağı konuma getirilerek bir küvete doğru tutulur veya plastik torbaya bağlanır. Böylece geri gelen sıvı miktarı daha kolay takip edilir.
• Tüp çıkarılmadan önce eğer endikasyonu varsa aktif kömür 1 gr/kg dozunda uygulanmalıdır.

GİS kanama

Acil servis değerlendirmesi esnasında nazogastrik sonda tüm hastalara takılmalıdır. Hastanın kusma ihtiyacını azaltır. Özofagial varislerin Ng tüp ile kanaması düşük olasılık olduğundan, çekinilmesine gerek yok.

Ng aspiratın temiz gelmesi GİS kanamasını ekarte ettirmez. Mide içeriği temiz gelirken duodenumda aktif kanayan ülser olabilir. Safralı içerik geliyorken, o an kanamayan ülser bulunabilir. Kahve telvesi renginde veya kırmızı geliyorsa GİS kanama lehinedir. Yiyecekler veya mide dilatasyon sıvısı da kahverengi olabilir. Ng’den kırmızı kan veya pıhtı geliyorsa gastrik lavaj gerekir. Oda sıcaklığında su ile yıkama yapılmalıdır. Buzlu su kanamayı durdurmaz, hipotermiye neden olabilir. Aşırı yıkama kanamayı durdurmaz, elektrolit bozukluğuna yola açabilir

Kendime not
MEB internet notlarında Ng için ölçü olarak 15 cm ilave ediyor.  Ama bu feeding tüp için geçerli ölçü.
Okuma önerisi

https://emedicine.medscape.com/article/80925