HASTA TAŞIMA

Bu yazı tıp fakültesi öğrencileri, sağlık hizmetleri meslek yüksekolulu öğrencileri ve sağlık profesyonelleriyle bilgi paylaşımı için hazırlanmıştır.

Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza / bir sağlık kuruluşuna başvurunuz.


Mezuniyet Öncesi Tıp Eğitimi Ulusal Çekirdek Eğitim Programı - 2020’de “Hastanın uygun olarak taşınmasını sağlayabilme” becerisinin öğrenme düzeyi 4 olarak belirlenmiştir; bir tıp doktorundan karmaşık durumlar / olgular da dahil uygulamayı yapması beklenir.


Ülkemizde hastaların olay yerinden sağlık kuruluşlarına taşınması ve sağlık kuruluşları arasında ambulansla hasta nakli, İl Sağlık Müdürlüklerine bağlı olarak organize edilen 112 Komuta Kontrol Merkezleri aracılığıyla yürütülmektedir. Ambulans merkezlerinin açılması, işletilmesi, ambulans olarak kullanılacak araçların teknik özellikleri ve sahip olması gereken tıbbi donanım, çalışacak personelin nitelikleri ve sayısı yönetmeliklerle belirlenmiştir.

Ambulansın standart donanımına bulunan travma tahtası, boyunluk, baş sabitleyici, Ked yelek, şişme ve vakum atel setleri, sedye, kepçe sedye, kombinasyon sedye gibi malzemelerin, hangi hastanın taşınmasında ne şekilde kullanılacağı incelenmelidir.

AMBULANS TİPLERİ

Ambulanslar kara, hava ve deniz ambulansları olabilir. Ayrıca kar paletli ambulanslar aşırı kar yağışı koşullarında kullanılmaktadır.

Kara ambulansları temel olarak acil yardım ambulansları ve hasta nakil ambulansları olarak ayrılır. Acil yardım ambulanslarının tıbbi donanımı daha fazladır.

Yenidoğan için küvözlü ambulanslar, doğum için donanım ve malzemeye sahip ambulanslar, psikiyatrik hastalar için ambulanslar, pediatrik hastalar için ambulanslar, hasta ve yaralılara daha iyi tıbbi bakım verebilmek için düzenlenir.

Psikiyatrik veya saldırgan hastaları, kendisine ve çevreye zarar vermeyecek şekilde sabitlemek taşıma esnasında önem kazanır. Ambulansın içinde bulunması gereken malzemeler hasta tarafından kötü amaçla kullanılamayacak şekilde emniyete alınmış olmalıdır.

Çocuk hastalarda kullanılan tıbbi malzemeler ve ilaç dozları çocuğun büyüklüğüne göre değişir. Gerekli malzemeleri çocuğun yaşına / boyuna uygun paketler halinde hazırlamak kullanım kolaylığı sağlar. Pediatrik ambulansların içinde çocuk hastanın ilgisini çekecek oyuncak, renkli çıkartma vb bulundurulabilir.

Kimyasal, biyolojik veya nükleer bulaş riski olan hastaların taşınmasında kullanılan ambulansların, taşıma sonrasında dekontaminasyon işlemlerine tabi tutulması gerekir. Bu nedenle, içindeki malzemenin tek kullanımlık olması veya dekontaminasyona dayanıklı olması gerekir. Personelin korunması için gerekli giysiler de bu tarz ambulanslarda yerini almalıdır.

Trafiğin çok sıkışık olduğu bölgelerde motosikletli ekipler görevlendirilebilir. Müdahale için gerekli ilaç ve tıbbi malzemenin konduğu çantalar, bir veya iki sağlık görevlisiyle olay yerine hızlıca ulaştırılır. Hasta veya yaralının değerlendirme ve tedavisi başlatılır. Nakil gerekliyse ambulansla nakil sağlanır.

Hava ambulansları helikopter ve uçak tipinde olabilmektedir. Helikopter ambulanslar uçaklara göre daha alçak irtifadan uçarlar. Gece uçuş kapasitesi her helikopter ambulansta bulunmamaktadır. Uçak ambulanslarla daha fazla sayıda hasta / yaralı nakletmek mümkün olabilmektedir. Helikopter ambulansların iniş ve kalkışları, helikoptere yaklaşma, hastanın yüklenmesi esnasında ölümcül kazalar meydana gelebilir, özel eğitim ve dikkat gerektirir.

Kara ambulansının ulaşamadığı araziler için helikopter ambulanslar görevlendirilebilir. Kara yoluyla naklin 1 saatten fazla süreceği durumlarda da hava ambulanslarının kullanımı uygun olabilir.
Her hasta hava ambulansıyla taşınmaya uygun değildir. Örneğin pnömotoraksı olan bir hasta, tüp torakostomi açılarak uygun tedavisi sağlanmadan hava ambulansı ile taşınmamalıdır.

Yeni gelişen dron / insansız hava aracı (İHA) teknolojisi kamera ile olay yerinin değerlendirilmesine olanak sağlar. Büyük kapasiteli İHAlar ile 2017 Çin depreminde afet bölgesine serum ve ilaç ulaştırıldı. Hasta taşıma için henüz İHA kullanılmamaktadır.

Deniz ambulansları kara ambulansıyla naklin daha uzun süreceği veya imkansız olduğu ada, körfez gibi bölgelerde kullanılabilir. Ayrıca deniz kazalarında kurbanların kurtarılmasında görev alırlar. Afet durumlarında karayoluyla afet bölgesine ulaşım mümkün olmayabilir, bu durumda deniz yolu gerek tıbbi malzeme ve personel desteği ulaştırmak, gerekse kurbanları tahliye etmek için kullanılır. 1999 Marmara depreminde de bazı bölgelere gönüllülerin tekneleri ile ulaşıldı.


OLAY YERİ

Olay yerine ulaşan sağlık ekibi öncelikle kendi güvenliğini, daha sonra hasta / yaralıların güvenliğini sağlamalıdır.

Ambulans ile olay yerine ulaşıldığında hastanın bakımı da başlamış olur. Bu konuda iki temel strateji vardır: “Stay and play” ve “Scoop and go”. İki yaklaşımın da avantaj ve dezavantajları bulunur. Günümüzde hastanın / yaralının hızlıca nakle hazırlanması ve bir taraftan da gerekli hayat kurtarıcı tıbbi müdahalenin gecikmeden başlanması amaçlanır.

Hasta / yaralıların olay yerinden hangi sağlık kuruluşuna nakledileceği, 112 Komuta Kontrol tarafından hastanın gereksinimine ve bölgedeki sağlık kuruluşlarının olanaklarına göre belirlenir. Sağlık kuruluşlarına, kapasitelerine uygun hastalar yönlendirilir. Ağır yaralı veya özellikli müdahale gerektiren hastaları karşılayan kurulumlara, hasta yükünü artırmamak için, daha hafif hasta / yaralılar nakledilmez. Eğer kavga gibi bir durum söz konusuysa, olayın farklı tarafları farklı kurumlara taşınır, böylece saldırgan davranışların sağlık kurumlarında devam etmesi önlenmeye çalışılır. Hastanın durumunun sağlık kuruluşuna önceden bildirilmesi önerilir.

Çok yaralanmalı olaylarda ve afetlerde olay yerine ilk ulaşan ambulans ekibi triyaj yapmaya başlar. İdeal senaryoda olay yerinden önce “Yeşil” yaralılar uzaklaştırılarak bir sağlık kuruluşuna kendi olanaklarıyla ulaşmaları için yönlendirilirler. Daha sonra alanda kalan yaralılar önce “Kırmızı” ve sonra “Sarı” yaralılar sıralamasıyla taşınır. “Siyah” kodlular en son taşınır.


ÖZELLİKLİ HASTA GRUPLARI

Taşıma esnasında hastanın özellikleri bazı önlemler almayı gerektirebilir.

Çocuk hastalar taşınırken, mümkünse aile üyelerinden biri de yanında olmalıdır. Çocuklara uygun malzemeler kullanılır. Çocuk korkuyorsa, akciğerlerini dinlemek gibi işlemler giysisinin üzerinden yapılabilir.

Yaşlı hastaların işitme ve görmesi azalmış olabilir, hareketlilikleri azalmış olabilir. Kemikleri daha kırılgandır. Bilinç değişiklikleri ve anlama güçlüğü varsa aile bireylerinden biriyle taşıma, kooperasyonu kolaylaştırabilir.

Görme engelli bireylere kimliğinizi, yapılacak işlemleri detaylı olarak anlatmanız gerekir. Konum, yer değişikliği, etrafta olan şeyler hakkında bilgi verilirse kooperasyon kurmaları kolaylaşır.

İşitme engelli bireylerin çoğu dudak okuyabilir. Ya da yazarak iletişim kurulabilir. İşaret diline ait kartlar ambulansta bulundurulabilir.

Fiziksel engelli bireylerin hareketliliklerinin azalmış olması nedeniyle yaralanma riski daha yüksektir. Taşıma esnasında koruma için özel önlemler alınması gerekebilir.

Solunum sıkıntısı olan hastalar oturur veya yarı oturur pozisyonda daha rahat edebilirler.

Vertebra yaralanması olduğundan şüphelenilen yaralılar travma tahtası, boyunluk, baş sabitleyici kullanılarak taşınmalıdır. Yaralı hastalarda gerekli ise hazır atel setlerinin kullanılması, hastanın taşıma esnasında ağrı duymasını ve ek yaralanmaları azaltacaktır.

Saldırgan hastaların taşıma esnasında kendilerine ve taşıma ekibine zarar vermemeleri için uygun ilaçlar kullanılarak sakinleştirilmeleri gerekebilir. Bağlamak gerekirse hastayı yaralamayacak deri veya kumaştan yapılma kalın bantlar kullanılır. 

Bulaşıcı hastalığı olduğu bilinen veya şüphelenilen hastaların naklinde, sağlık personeli kendi sağlığını koruyacak önlemleri almalıdır. Kişisel korucucu ekipman, uygun özellikte maske ve gerkliyse yüz koruyucu kullanılır. Solunum yoluyla bulaşan hastalığı olan hastaların durumu uygunsa, nakil esnasında cerrahi maske veya FFP2 maske kullanmaları sağlanır. Eğer hastanın solunum desteğine ihtiyacı varsa ortama mikroorganizma yayılımını en aza indirmek için gerekli filtreler kullanılır. 

Taşıma esnasında plastik kabinlerin kullanımı müdahale gerektiğinde işlemi güçleştirebilir. Hastanın plastik kabinden çıkarılması uygun şekilde yapılmaza ortama mikroorganizma yayılımı çok fazla olabilmektedir.

Kan ve vücut sıvıları hemen uygun şekilde temizlenmelidir.

Bulaşıcı hastalığı olan  veya KBRN olaylarına maruz kalan kişilerin taşınmasından sonra ambulansın temizliği uygun şekilde yapılır. Görevli personelin kullandığı giysi ve malzemeler imha edilir veya uygun şekilde temizlenir.

Yorumlar

Bu blogdaki popüler yayınlar

NAZOGASTRİK SONDA TAKMA VE MİDE YIKAMA

DAMAR YOLU AÇMA

BEDEN SICAKLIĞI ÖLÇME